PARADIJS BLIJKT HEL

In een technologisch snel veranderende samenleving blijkt met regelmaat wat een ‘paradijs’ leek een hel te zijn of een hoge (maatschappelijke) prijs te hebben. Als technicus met een chemisch-medische laboratoriumachtergrond en de nodige research- en developmentervaring op landbouwkundig en chemisch-fysisch gebied verbaas ik mij er al vele jaren over dat de mensen, de samenleving en de overheden keer op keer dezelfde fouten maken. De paradijselijke voordelen zijn vaak zo verleidelijk dat men de nadelen vaak niet wil zien terwijl ze soms overduidelijk waren voor hen die willen kijken.

Een bekend voorbeeld zijn de Chloorfluorkoolstofverbindingen (chloorfluorkoolwaterstoffen of cfk’s), in de jaren dertig van de vorige eeuw ontwikkeld door Thomas Midgley en gebruikt als koelmiddel en als drijfgas voor spuitbussen. Hoewel er binnen 30 jaar serieuze vraagtekens werden gezet bij de uitstoot en de gevolgen daarvan (de aantasting van de ozonlaag) werd de maximaal toegestane uitstoot van cfk’s pas geregeld in het Montreal Protocol uit 1987/89 met als eindstreven een absoluut verbod. De prijs was een enorme mondiale toename van het aantal huidkankergevallen! Het paradijs was dat er in ieder huishouden een koelkast en vriezer kwamen. Maar in die mooie deur naar het paradijs zat een kattenluikje waardoor huidkanker naar binnen kwam en voor velen bleek de toekomst een hel.

Een ander voorbeeld is asbest. Een fantastisch, brandwerend isolatiemiddel dat ook wapeningsmiddel was in tal van toepassingen. Al in het begin van de twintigste waren er de eerste waarschuwingen uit medische kringen. De doctoren constateerden bij veel patiënten een relatie tussen hun ziekten (asbestose, asbestpleuritis, fibrose, longkanker, mesothelioom – zowel aan longvlies, buikvlies als hartzakje -, pleuraverdikking) en hun werkzaamheden in de industrie en bouw waarbij asbest als oorzaak werd vermoed. In Groot-Brittannië werd asbestose in 1931 erkend als beroepsziekte. Ook in Nederland waarschuwde de arbeidsinspectie in de jaren 30 al voor de gezondheidsgevaren van asbest. In 1969 was er het onderzoek van bedrijfsarts J. Stumphius naar het gebruik van asbest als isolatiemateriaal bij scheepswerf De Schelde. Pas in 1993 werd het gebruik in de bouw verboden voor bedrijven en in 1998 het gebruik door particulieren. De sanering van het gebruikte asbest is nog steeds aan de gang. De prijs aan kankergevallen werd uiteindelijk te hoog gevonden. Het paradijs bevatte de prachtige mogelijkheden van asbest in de industrie en de bouw. Maar in die mooie deur naar het paradijs zat een kattenluikje waardoor tal van ziekten de samenleving binnenkwamen en voor velen een jarenlang verblijf in een medische hel bleek.

Een ander voorbeeld is Dichloordifenyltrichloorethaan of DDT, voor het eerst in 1874 door de Duitse chemicus Othmar Zeidler gemaakt. De werkzaamheid als insecticide werd in 1939 ontdekt door de Zwitser Paul Hermann Müller, die in dienst was bij J.R. Geigy AG (een voorloper van Novartis dat nu vooral geneesmiddelen produceert). DDT werkte geweldig tegen plaaginsecten als luizen, bedwantsen, vlooien, muggen en vele andere insecten, waardoor zeer gevaarlijke ziekten als vlektyfus en malaria effectief bestreden konden worden. Müller werd voor zijn werk in 1948 beloond met de Nobelprijs. Het boek Silent Spring (Dode lente) van de Amerikaanse biologe Rachel Carson liet in 1962 zien hoe schadelijk DDT is voor het de mens en het milieu. Het gebruik van DDT is tegenwoordig verboden in de westerse wereld. Aan de goede werking van DDT zat een hoge prijs. DDT accumuleert in de voedselketen: predatoren verzamelen de DDT in het lichaamsvet van hun prooidieren, en bij meertrapspredatie kan de DDT uiteindelijk aan de top van de voedselketen (ijsberen, roofvogels, mensen) tot schadelijke concentraties accumuleren tot in de moedermelk toe. Het nauwelijks afbreekbare gif hoopte zich niet alleen op in de bodem en in rivierslib, maar ook in dierlijk vetweefsel, dat van de mens incluis. Zonder grondig onderzoek naar de gevaren hadden de producenten van DDT iedereen meegesleept in een kruistocht voor een steriele, insectenvrije wereld, waarbij enorme aantallen mensen aan dit gif waren blootgesteld. Het publiek was onwetend gehouden, het boek Silent Spring van Carson maakte een einde aan de paradijselijke droom van een insecten en ziektevrije wereld. Het paradijs werd een hel. Ook deze deur naar het paradijs bleek een kattenluikje te bevatten naar een doos van Pandora vol met hellebeesten.

Een voorbeeld in wording is glyfosaat (Roundup). Een product dat sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw door Monsanto op de markt wordt gebracht. Nu in het bezit van Bayer, een bedrijf gespecialiseerd in onder andere gewasbeschermingsproducten. Reeds jaren woedt de discussie of glyfosaat wel of niet carcinogeen is. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek (IARC) beoordeelt glyfosaat als voor mensen waarschijnlijk carcinogeen. Volgens het Amerikaanse Environmental Protection Agency en Europees Chemicaliënagentschap (ECHA) is glyfosaat niet carcinogeen. In januari 2015 concludeerde het Duitse Bundesinstitut für Risikobewertung (BfR) na een review van de beschikbare gegevens dat glyfosaat bij laboratoriumdieren geen carcinogene of mutagene kenmerken toont. In maart 2015 categoriseerde het IARC glyfosaat als ‘waarschijnlijk carcinogeen voor mensen’. Volgens het BfR was die beslissing gebaseerd op slechts een aantal studies en wordt het niet bevestigd door het vaak geciteerde cohortonderzoek “Agricultural Health Study” Vanaf 2019 verschijnen er berichten in de media dat in de VS al tienduizenden rechtszaken tegen Monsanto zijn aangespannen door mensen die zeggen dat zij kanker hebben gekregen door het gebruik van het middel Roundup (glyfosaat), waarbij al tientallen miljoenen aan schadevergoeding door de rechtbanken zijn toegewezen. In de NRC van 7 augustus 2021 was te lezen dat Bayer 3,5 miljard euro reserveerde voor de “mogelijke kosten van de rechtszaken rond de onkruidverdelger Roundup, die wellicht kankerverwekkend is”. Ook hier is de kans groot dat wat het paradijs leek voor de boer en de producent wel eens een doos van Pandora zou kunnen zijn voor de boer met restanten van een mogelijk kankerverwekkende stof in zijn producten en grond, en voor de producent die overweldigd wordt door de schadeclaims van kankerpatiënten. Met mijn chemisch-fysische achtergrond kijkend naar de chemische structuur van glyfosaat denk ik: van het begin af aan had men kunnen weten dat dit product op zijn minst verdacht carcinogeen zou zijn. Bij het chemische bedrijf waar ik een groot deel van mijn leven in werkte, keken wij steeds eerst naar de chemische structuur van een mogelijk nieuwe grondstof voordat we deze gingen gebruiken. Wat zijn de mogelijke risico’s? Bij het werken met die stoffen, bij het gebruik in het productieproces en bij de eindproducten waar een dergelijk stof in gebruikt was. Risico’s voor de eigen R&D medewerkers, maar ook voor de eindgebruikers accepteerden wij niet. Mijn werkgever wilde dat de medewerkers het voorzorgprincipe hanteerden. Dus liever niet gebruiken of alle denkbare voorzorgmaatregelen nemen.

In alle geschetste voorbeelden was het steeds zo dat degenen die aan de producten verdienden dezelfde waren die de voordelen benadrukten en de nadelen of risico’s bagatelliseerden. Totdat de feiten hen achterhaalden! De schade aan mens, maatschappij en het milieu was dan al gigantisch. Winstbejag en de verlokkingen van het paradijs (de ongekende nieuwe mogelijkheden) hadden de gebruikers/consumenten verlokt het kattenluikje naar de hel door te gaan en de doos van Pandora te openen.

Roken is één van de ‘eeuwigdurende’ heen en weer slaande deuren naar het ‘paradijs’ van de nicotineverslaafden met als tijdelijke ‘paradijsbewoners’ de verslaafden, die de rookwarenfabrikanten veel geld laten verdienen aan hun verslaving met het Rijk als inner van de tabaksaccijnzen die daardoor de motivatie mist om echt in te grijpen. Die tijdelijke bewoners ontdekken soms de deur naar de hel wanneer ze kennis maken met de hellehond die kleincellige longkanker heet. Ik verloor in enkele maanden mijn echtgenote aan die hellehond. Als samenleving laten we dit al tientallen jaren gebeuren. Terwijl we beter weten!

Ik zie een ander geschapen ‘paradijs’ met een deur met een kattenluikje naar een doos van Pandora. De verleidingen zijn groot om niet te zeggen groots. Wifi en alles wat Wifi mogelijk maakt! De verbinding met de wereld, naar amusement, naar een verslaafd makend apparaatje in de hand. Elektromagnetische straling vult onze omgeving door allerlei ‘prachtige’ toepassingen die ons afhankelijk maken en straks niet meer weg te denken zijn. Ik schreef er eerder over.

In april 2020 stond er een artikel in Science met de conclusie dat uit een meta-analyse uit 166 studies blijkt dat sinds 1990 de insectenaantallen op land met 24 % zijn afgenomen.

Het Australische “Mount Nardi bio-diversiteits-onderzoek” (.PDF) beschrijft over een periode van vijftien jaar de verwoestende impact van de komst van 3G- en 4G-zendmasten in een ongerept natuurgebied in het regenwoud van Oost-Australië.

Dichter bij huis bleek uit een onderzoek (2017) van het Duitse biodiversiteitsinstituut iDiv dat bij een studie rond Krefeld in minder dan dertig jaar de biomassa van vliegende insecten met 75 % was afgenomen. Volgens de vlinderstichting is het aantal dagvlinders sinds 1990 gehalveerd en het aantal nachtvlinders is in twintig jaar met meer dan 50 % afgenomen.

In de eind 2020 verschenen zesde Voortgangsrapportage Natuur is te vinden dat “sinds 1990 de karakteristieke fauna in het stedelijk gebied, de broedvogels en dagvlinders, met 50 % is afgenomen”.

In 2019 is een rapport uitgekomen van het International Union for Conservation (.PDF) of Nature and Natural Resources (IUCN), waarin gesteld wordt dat van de onderzochte 454 boomsoorten op Europese bodem er 42 procent met uitsterven worden bedreigd en van de 258 endemische soorten 58 % met uitsterven worden bedreigd. Willen we niet weten wat de oorzaak is en sluiten we onze ogen en oren?

Ik heb een technisch-fysische achtergrond. Ik hecht daardoor aan harde metingen. Die zijn te vinden in de rapportage van het onderzoek “the effect on tree of pulsed digitally modulated high frequency electromagnetic fields produced by em transmitters”. Hierin worden de bio-potentiaal metingen aan boomcellen in een kooi van Faraday beschreven, waarbij tot op de minuut nauwkeurig was vast te stellen wanneer een Wifi router werd aan- of uitgezet. Er was een zichtbaar effect op de waarde en aard van het te meten bio-potentiaal.

Voor mij is het helder. Als een (boom)cel op een dergelijke wijze reageert op Wifi (elektro- magnetische straling) is alle voorzichtigheid geboden en zou het voorzorgprincipe in acht genomen moeten worden.

Zijn 5G en haar voorlopers met haar bombardement van Elektromagnetische straling onschuldig en een zorgeloze weg naar het paradijs of zal de prijs hoog blijken te zijn? Het wordt tijd voor bezinning. In mei 2015 deden meer dan 200 wetenschappers die betrokken zijn bij onderzoek naar de biologische en gezondheidseffecten van elektromagnetische velden een appèl gericht aan de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, waarin werd opgeroepen tot het opstellen van meer beschermende WHO-richtlijnen voor elektromagnetische stralingsbronnen en werd aangedrongen op het stimuleren van voorzorgsmaatregelen tegen blootstelling aan elektromagnetische velden en het informeren van het publiek over gezondheidseffecten. Zoals een verhoogd risico op kanker, genetische schade, alsmede structurele en functionele veranderingen op het voortplantingssysteem. In het beroep stelden zij, dat talrijke wetenschappelijke studies aantonen, dat elektromagnetische velden ook onder de nu geldende normen invloed hebben op levende organismen.

Sluiten we de deur naar de hel en de hellehonden die zich daar bevinden en proberen we die doos van Pandora dicht te houden? In een land als Frankrijk hanteert de overheid zoveel mogelijk het voorzorgprincipe. Zo is Wifi en de mobiletelefoon op scholen verboden. Computers aan de draad is daar de norm. Wel zoveel mogelijk de paradijselijke geneugten en de hellehonden zoveel mogelijk aan de ketting! Lijkt mij geen slechte benadering!

Louis van der Kallen.