DWALEN IN HET ANTROPOCEEN

 


 

DWALEN IN HET ANTROPOCEEN

 

Het antropoceen is het tijdperk van de mens die een cascade van catastrofes veroorzaakt. De verzuring van de oceanen, de CO2-emissies, de zeespiegelstijging, het uitsterven van soorten, de klimaatverandering, het mestoverschot, overbevolking, milieuvervuiling, ontbossing, de opkomst van ziekten die van mens op dier gaan, de plasticsoep, microverontreinigingen in de totale voedselketen. Volgens René ten Bos moet het ergste nog komen. Wij, de mensen zijn de veroorzakers, wij zijn verantwoordelijk!

Kleine ingrepen grote gevolgen. Als voorbeeld het gebruik van diclofenac in de Indiase veeteelt. De Bengaalse gier sterft er door uit. De Bengaalse gier was de opruimer van dode dieren in het Indiase landschap. Stierf er een rund, de gieren waren er snel bij en ruimden het karkas in enkele uren op. Nu blijft het dagen/weken rotten. Andere aaseters zijn minder effectief omdat ze een karkas niet geheel ontvlezen. Het gevolg: de dode dieren verspreiden nu ziekten en tasten drinkwaterbronnen aan.

Is de mensheid suïcidaal? Gezien ons aller gedrag lijkt het er steeds meer op. Waar komt het techno-optimisme vandaan? Waarom denken we dat de mensheid de ecologie kan micromanagen? Het blijkt keer op keer een miskenning van de complexiteit van het leven. De mens is het enige wezen waarbij alle kennis van het collectief kan afdalen tot een individueel niveau. Helaas is dat soms ook een afdalen in moreel besef.

Wat is de oorzaak van de cascade van catastrofes? In het boek “Dwalen in het antropoceen” (door René ten Bos) wordt ‘eigendom’ als toxisch aangeduid. Zonder die duiding gelijk als waar aan te nemen, neem ik zelf wel waar dat veel ‘lelijkheid’ in de wereld verbonden is met het begrip ‘eigendom’. Het bepaalt voor een belangrijk deel de beleving van het landschap.  Hoeveel mooier zou menig landschap niet zijn zonder de hekjes en afrasteringen, de markeringen van het eigendom. Hoe lelijk is menige straat met alle reclames en logo’s die schreeuwen: dit is van mij! Ook de markeringen van ‘eigendom’ in de natuur gebeurt vaak met uitwerpselen en urine om indringers te laten weten: dit is van mij, hier ben ik de baas, blijf van dit vrouwtje af. Misschien hadden de anarchisten gelijk en is eigendom een voorname oorzaak van veel obsceniteiten in de wereld zoals: zelfverrijking, corruptie, verzamelwoede, graaien, pronkzucht, toe-eigenen, enzovoort. Steeds meer willen hebben is voor mij een teken van verdwazing en desoriëntatie. Het toe-eigenen is een mondiaal proces geworden. Het cumuleren van bezit leidt tot een steeds scherpere markering van de bezitters en bezitlozen en verwoesting van de aarde.

Jim Morrison verwoordde die obsceniteit perfect in “When the Music’s Over”. 

What have they done to the earth?
What have they done to our fair sister?
Ravaged and plundered and ripped her and bit her.
Stuck her with knives in the side of her dawn.
And tied her with fences and dragged her down.

Een (mede) oorzaak van de mishandeling van de aarde zou, volgens de filosofen, de religie zijn. God schiep de aarde en alles daarop immers ten dienste van de mensheid. Als stralend middelpunt van de schepping heeft de mensheid als het ware zijn narcisme met de religie ingegoten gekregen.

Steeds vaker vraag ik mij af waarom burgers, politici en bestuurders steeds minder goed in staat zijn de weg te vinden. Of is het cynisme als de politici niet meer geïnteresseerd zijn of de problemen wegwuiven met een stralende glimlach. Kan ons democratisch systeem wel voor oplossingen zorgen als iedere domoor mee kan praten en er besluiten genomen worden op basis van draagvlak onder burgers en politici? En feiten er niet meer toe lijken te doen, de korte termijn regeert en de oplossingen een termijn vraagt van generaties.  

Waarom wordt naar mijn gevoel zo vaak gekozen voor de route naar, wat mij een armageddon feestje lijkt. De waarheid en deskundigheid lijken niet meer relevant. Het sijpelt als loszand in de handen tussen de vingers weg. Experts zijn verdacht. De oneliner (eventueel geuit via de sociale media) gevuld met hele of halve onwaarheden treedt steeds meer in de plaats van een inhoudvol debat.

Soms kruipt ook bij mij de wanhoop binnen. Als ik in de kop van een opinie stuk in de NRC van de hand van een hoogleraar Urban futures verbonden aan de Universiteit Utrecht ( Maarten Majer) lees “geef de burger een droom” om draagvlak te genereren voor maatregelen. Ik ben al jaren allergisch voor liegende en dromende politici. Dus dat zie ik niet als een oplossing. Ik besef dat oplossingen moeilijk zijn. Dat heb ik geleerd van de woorden van Heinrich Heine. Vrij vertaald: “De wereld is een grote veestal, die niet net zo gemakkelijk als die van Augias kan worden uitgemest, omdat de ossen, terwijl er geveegd wordt, binnen blijven en steeds nieuwe mest ophopen.”

Het is tijd voor verandering voor dat de muziek stopt! Mijn advies begin, ter inspiratie, met het lezen van “Dwalen in het antropoceen”.